پنجشنبه 3 فروردين 1402 شمسی /3/23/2023 5:15:09 AM
بازسازی کاروانسرای وکیل کرمان در گفت‌وگوی «اقتصادنامه» با علی رحیم‌پور، مدیرعامل گروه هتل‌های بین‌المللی رکسانِ گروه مالی گردشگری

کاروانسرای وکیل یکی از کاروانسراهای بزرگ ایران، در بافت تاریخی شهر کرمان واقع شده است. ساخت این کاروانسرا به فرمان محمد اسماعیل خان وکیل الملک، حاکم شهر کرمان در حدود ۱۵۰ سال پیش در دوره قاجار آغاز شد و در زمان مرتضی قلی خان نوری وکیل الملک ثانی فرزند محمد اسماعیل خان به اتمام رسید. این کاروانسرای دوطبقه از مجموعه کاروانسراهای درون شهری است که در مجموعه بازار تاریخی وکیل قرار گرفته است و دارای یک برج ساعت و بادگیر است که بادگیر آن بلندترین بادگیر در کرمان محسوب می شود. از مزایای این بادگیر مزین شدن آن به کاشی کاری سنتی است که این ویژگی آن را از بسیاری از بادگیرهای ایران متمایز کرده است. این فضا در طی یک دوره نسبتا طولانی تبدیل به مخروبه و محلی جهت دفع زباله ها شده بود که در سال ۱۳۹۶ براساس قراردادی بین هلدینگ سمگا و صندوق حفظ احیای بناهای تاریخی تغییر کاربری داده و به عنوان مجموعه اقامتی- پذیرایی کاروانیکا راه‌اندازی شده است. این هتل سنتی دارای ۵۷ اتاق و ۱۵۲ تخت و همچنین شربت خانه کافی شاپ و مجموعه رستوران است و حدود ۵۰ پرسنل در این مجموعه مشغول بکار هستند. اتاق های این مجموعه، شامل اتاق یک تخته، دو تخته توئین، دو تخته دَبل و اتاق سه تخته و چهار تخته است. سوئیت ها نیز شامل سوئیت گنجعلی‌خان، بی بی خاتون و لاله خاتون است که تمامی اینها به لحاظ مساحت، چیدمان و طراحی با بقیه متفاوت است. شربت خانه نیز فضایی است جهت سرو انواع نوشیدنی های گرم و سرد گیاهی. یکی از قسمت های جذاب این مجموعه کافی شاپ است که به عمارت بادگیر معروف است و فضای داخلی آن به صورت اتاقک های تو در تو طراحی شده که اصطلاحا به آن هزار تو گفته می شود. هر قسمت از این کافی شاپ با چیدمان متفاوت و منحصر به فرد برای مهمانان و گردشگران طراحی شده است. رستوران مجموعه که به رستوران قیصریه معروف است دارای یک سالن بزرگ با ظرفیت 200 نفر مهمان بوده و محل سرو انواع غذاهای ایرانی و فرنگی در فضای تاریخی و وسیع ای است که تداعی کننده استقرار بازرگانان مسیر تاریخی جاده ادویه بوده و کاروانسرای را به یکی از دیدنی ترین اماکن کرمان تبدیل کرده است. برای آشنایی بیشتر با این جاذبه گردشگری تاریخی با علی رحیم‌پور، مدیرعامل گروه هتل‌های بین‌المللی رکسان، زیر مجموعه هلدینگ گردشگری سمگا و گروه مالی گردشگری (که بهره برداری این بنای تاریخی را برعهده گرفته است) گفت و گویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:
کاروانیکا؛ از زباله‌دانی تا هتل
کمی از فعالیت‌های گروه هتل‌های رکسان بگویید و بفرمایید که پروژه احیای کاروانسرای وکیل در چه فرایندی در دستور کار مجموعه شما قرار گرفت؟ 
گروه هتل‌های بین‌المللی رکسان، زیرمجموعه هلدینگ گردشگری سمگا و گروه مالی گردشگری، یکی از بزرگترین مجموعه‌های هتل‌داری کشور محسوب می‌شود که در داخل و خارج کشور فعالیت تخصصی دارد. در حال حاضر هتل‌های فرودگاهی با دو هتل ۵ ستاره رکسان و ۴ ستاره رمیس، هتل قصر الضیافه رکسان مشهد، هتل کاروانیکا وکیل کرمان در حال بهره برداری است و هتل ۵ ستاره رکسان سیرجان، هتل ۴ ستاره رمیس بافت، هتل ۵ ستاره پریستیزلند اصفهان در حال ساخت هتل ۵ ستاره هستیم. 
گروه هتل‌های بین‌المللی رکسان دارای ۳ برند ثبت شده بین‌المللی رکسان، رمیس و کاروانیکا است که هتل‌های پنج ستاره تحت برند رکسان و هتل‌های چهار ستاره با برند رمیس و هتل‌های تاریخی از جمله کاروانسرای وکیل با برند کاروانیکا فعالیت می‌کنند. 
این مجموعه که شما از آن بازدید کردید، هتل کاروانیکای وکیل کرمان است که در بافت تاریخی شهر کرمان واقع شده است. این مجموعه با دو درِ اصلی که به بازار وکیل و مجموعه گنجعلی‌خان باز می‌شود، تنها هتل درون شهری دو طبقه دنیاست که با کانسپت کاروانسرا مرمت، احیا و بازسازی شده است. می‌خواهم بگویم اینجا بزرگترین کاروانسرای دو طبقه درون شهری دنیاست که تغییر کاربری داده و به عنوان مجموعه اقامتی و پذیرایی بهره برداری قرار گرفته است. برای احیای این مجموعه در سال ۱۳۹۶ قراردادی بین صندوق حفظ احیای بناهای تاریخی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و هلدینگ سمگا منعقد شد. تا کنون بالغ بر۱۵۰ میلیارد تومان هزینه بازسازی و احیای اینجا شده و ما قاعدتا ۳۰ سال بهره‌برداری می‌کنیم و سپس آن را به مالک اصلی برمی‌گردانیم. 
از جزییات طراحی این مجموعه و همچنین ویژگی‌های آن بگویید. 
در اینجا ۵۷ اتاق و سوئیت تعبیه شده با ۱۵۷ اتاق. مجموعه به صورت کامل از استانداردهای کیفیت خدمات گردشگری در حوزه اقامت- پذیرایی در بحث سالن‌ها، کافی‌شاپ، شربت‌خانه برخوردار است. در این فضا ما چهار هزار متر متر حیاط داریم و کمتر هتلی را شما با این موقعیت می‌توانید ملاحظه کنید که این می‌تواند مرکز ایونت‌ها و رخدادهای مهم داخلی باشد. کنسرت‌هایی که می‌شود اینجا اجرا کرد. جشنواره‌های دستبافت‌های کرمان و سایر نمایشگاه‌ها را می‌توان در این محل برگزار کرد. در بحث خشکبار کرمان و کل محصولاتی که هم جنبه ملی و هم بین‌اللملی صادراتی دارد، می‌شود اینجا را به عنوان یک پاتوق یا مرکز فرهنگی- اقتصادی و گردشگری شهر کرمان هم به شهروندان عزیز کرمانی خودمان معرفی کرده و هم بتوانیم به گردشگران خارجی معرفی کنیم و به عنوان یک مجموعه بی‌نظیر این قابلیت را دارد که این اثر را ثبت جهانی کنیم. می‌دانید که کرمان دارای هفت اثر ثبت جهانی است که در دبیرخانه یونسکو به ثبت رسیده و این هم می‌تواند یکی از آن‌ها باشد. خیلی از گردشگرهای حرفه‌ای دنیا علاقه‌مندند برای دیدن اینجا به ایران بیایند. حالا اگر بتوانند در اینجا اقامت کندن که قطعا برایشان لحظات بی‌نظیری ثبت می‌شود. این هتل کاروانسرا امروز خودش به یک مقصد گردشگری در کرمان تبدیل شده است. 
اینجا ۷۷۰۰ متر بنا دارد و ما ۱۲۲۵ متر هم بنای الحاقی برایش ایجاد کردیم. اولین اقدامی که صورت گرفت این بود که ما جامعه تورگردانان ایران را به این مکان دعوت کردیم. آن‌هایی که بیشترین تور را به ایران می‌آورند. بویژه توریست‌های خارجی. بسیار هم مورد استقبال آن‌ها قرار گرفت. خب اکثر مسئولینی که به استان می‌آیند این فضا را می‌بینند واقعا برایشان به نوعی تعجب برانگیز است که چه اتفاقی افتاده! چون ما اینجا را با بهترین مصالح تجهیز کرده‌ایم. تمام تجهیزات اقامتی- پذیرایی ما استاندردهای گرید پنج ستاره را دارد. این مجموعه خودش شاخص‌هایی دارد که در کشور معروف است: برج ساعت و بادگیرش که جزو بلندترین بادگیرهای فلات مرکزی ایران است. شما هر جا رفتید بادگیرها تک است یا دوتایش شبیه هم است. این تنها کاروانسرایی هست که یکی از بادگیرهایش برج ساعت شده و یکی به عنوان بادگیر اصلی بوده است. مزیت اصلی اینجا این است که در آن به بازار باز می‌شود. شما هیچ جایی را ندارید که به عنوان مثال برای توریست‌های خارجی با این فاصله از اقامتگاه در را باز کنید به بازار و آنطرف فضای خرید و مجموعه بزرگ تاریخی وکیل و گنجعلیخان باشد و در کنارش یک مجموعه اقامتی- پذیرایی. طرح‌های توسعه ما در اینجا هست و پشت بام را به عنوان کافه گالری مد نظر قرار داده‌ایم. این مکان می‌تواند به عنوان یک پاتوقی فرهنگی و گردشگری ویژه انتخاب شود برای همه، برای هنرمندان، گردشگرها، برای خیلی از شرکت‌ها و سازمان‌هایی که کار اقتصادی و صنعتی می‌کنند (چون استان کرمان یک استان صنعتی است). این مکان می‌تواند از جمیع جهات هم میزبان خوبی برای مهمانان خارجی باشد و هم برای شهروندان عزیز خودمان که بتوانند بیایند از این امکانات استفاده کنند. 
ایده اجرای این پروژه از کجا شکل گرفت و چه مسیری را طی کرد؟ 
من خودم ۱۸ سالی در وزارت گردشگری کار می‌کردم و بخش‌های مختلف مدیریت آنجا را به عهده داشتم. ما یک طرحی در آن زمان (که گردشگری هنوز سازمان بود و وزارتخانه نشده بود) شروع کردیم برای احیای کاروانسراهای ایران. می‌دانید ما قدیمی‌ترین هتل‌های دنیا را داریم یعنی کانسپت کاروانسراهای ما هتلی بوده است حتی از دوره سلجوقیه و بعد در دوره صفویه و دوره قاجار و این ادامه پیدا کرده است. می‌دانید که این‌ها غرفه‌های تجار و بازرگانان بودند و از طبقه‌های بالایشان به عنوان اقامتگاه استفاده می‌کردند. اصطبل‌هایشان این‌طرف بوده و باراندازهایشان همینطور. اینجا که ما الان هستیم در مسیر فرعی جاده ابریشم قرار دارد. جاده ابریشم که از رم شروع می‌شد و به نارا ژاپن ختم می‌شده و از آنجا می‌آمده تا یزد از یزد می‌رود به طرف افغانستان و هرات ولی از آنجا یک راه فرعی‌اش می‌آمده به طرف خلیج بنگال و هندوستان و به عنوان جاده ادویه معروف بوده است. جاده ادویه از شهر کرمان می‌گذرد و البته بحث است که کرمان در مسیر سفر مارکوپولو هم بوده است یا خیر. بعضی‌ها هم اعتقاد دارند کرمان هم آمده است. پس اینجا در یک شاهراه تجاری قرار داشته است. شما اطراف کاروانسرا را ملاحظه بفرمایید مجموعه بازار، مجموعه باراندازهای ادویه بوده است. شما همین الان وارد این بازار بشوید بوی ادویه و طعم ادویه شما را می‌گیرد. بنابراین ۹۹۹ کاروانسرا در دوره صفویه احداث می‌شود برای بحث اقامت -پذیرایی، تجارت و حفظ امنیت تجار و بازرگانان که این در سال‌های مختلف ادامه پیدا کرد. اینجا ۱۵۶ سال قدمت دارد. حاج اسماعیل خان وکیل‌الملک که وکیل کرمان بوده اقدام به احداث این کاروانسرا می‌کند و پسرش آنرا تکمیل و به بهره برداری می‌رساند. این مجموعه شامل بازار وکیل، مسجد وکیل، حمام وکیل و مدرسه وکیل نیز می‌شود که این‌ها همه در کنار همدیگر بوده است. شما همین را در مجموعه گنجعلی‌خان هم ملاحظه می‌کنید. لذا این ایده از حدود ۲۲ سال پیش در سازمان گردشگری بود که می‌خواستیم کاروانسراهایمان را به عنوان مرکز اقامت و پذیرایی احیا کنیم. نمونه جالبش برای ما هتل موزه عباسی اصفهان بود. هتل عباسی همان کاروانسرای مادر شاه عباس صفوی بوده؛ بعد آنجا را می‌سازند و آنجا می‌شود مرکز اقامتی- پذیرایی. البته تقریبا حدود ۶۰ سال می‌شود که دارد به مهمانان داخلی و خارجی خدمات می‌دهد. به هر حال به این نتیجه رسیدیم که خیلی از توریست‌های خارجی خیلی علاقه‌مند نیستند در هتل‌های مرتفع و مدرن باشند. این‌ها در کشورهای خودشان هتل‌های مدرن دارند. می‌خواهند بیایند یک تجربه متفاوتی را در اینجا داشته باشند. لذا ما اصلاً شعارمان همین است؛ هتل کاروانسرای وکیل تجربه‌ای متفاوت. اینکه بیایند اینجا برایشان تداعی زنگ کاروان‌ها بشود. اینکه هموطنان بیایند اینجا و با هویت ایرانی معماری خودشان و بالاخره نوع و سبک زندگی گذشتگان خودشان آشنا بشوند چون این مجموعه روح زندگی و سرخوشی دارد و واقعا همانند یک موجود زنده است که به بازدیدکنندگان سرزندگی و امید می‌بخشد. حتماً باید تجربه کنید، این مجموعه‌ای که ما داریم یک احساس آرامش و آسایش خاصی به شما می‌دهد. لذا این ایده تقریباً از سال‌های گذشته شروع شد که به نحو احسن آن را در هتل عباسی اصفهان می‌بینید. ما هم اینجا را به عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمان از سال ۹۶ شروع کردیم به بازسازی و مرمت و از ماه گذشته بهره‌برداری آزمایشی آن شروع شده است. اکنون ما در فاز اول بهره برداری ۵۴ نفر نیرو داریم که آموزش دیده‌اند و به مهمانان خدمات می‌دهند. با زیر بار رفتن همه بخش‌های هتل بالغ بر ۱۲۰ شغل مستقیم و معادل دو برابر آن شغل غیر مستقیم برای شهروندان عزیر کرمان ایجاد خواهد کرد و قطعا رونق را به بازار وکیل خواهد آورد و همه بازاریان این منطقه منتفع خواهند شد. ما هم اکنون معرفی هتل کاروانیکا را به بازارهای داخلی و بازارهای بین المللی آغاز کرده‌ایم و الان توریست و مهمان خارجی داریم. 
من امیدوارم با این سرمایه‌گذاری که اینجا صورت گرفته، این مجموعه که احیا شده آنقدر طرفدار و خواهان داشته باشد که محل گذران اوقات فراغت شهروندان کرمانی‌مان شود و پیش‌بینی می‌کنم تقاضا برای اقامت در این هتل آنقدر افزایش یابد که توریست‌های خارجی مجبور شوند حداقل از شش ماه قبل برای رزرو کنند. 
از مزیت‌ها و ظرفیت‌های ساخت هتل کاروانیکا بیشتر بگویید. 
ببینید اینجا دوتا مزیت دارد یک مزیت ویژه یک مزیت رقابتی؛ مزیت ویژه‌اش این است که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد و توریست‌هایی که به کرمان می‌آیند حتماً مجموعه وکیل و گنجعلیخان را می‌بینند. الان ما اینجا در کنارش حمام وکیل را داریم که تبدیل به سفره‌خانه شده، بازار وکیل را داریم، مسجد وکیل را داریم و مجموعه گنجعلیخان را داریم. مهمترین مزیت اینجا دسترسی راحت به مجموعه بازار است و گردشگران به راحتی می‌توانند از اینجا استفاده کنند. خیلی از هتل‌های گریددار ما و پنج ستاره معمولاً در اطراف شهر ساخته می‌شوند. برای توریست‌ها رفت و آمد سخت است، ولی این موقعیت مناسبی است که هر لحظه بخواهند می‌توانند به بازار دسترسی داشته باشند و بعد به مجموعه بزرگی از جاذبه‌های تاریخی شهر کرمان دسترسی داشته باشند. این اولین مزیتی بود که خب وقتی ما بررسی کردیم و کاروانسراهای مختلف را دیدیم، متوجه شدیم که مزیت ویژه اینجا بی‌نظیر است. یک مزیت رقابتی وجود دارد در اینجا و آن هم خصلت مهمان‌نوازی کرمانی‌هاست که خب از قدیم هم اینجوری بود یعنی وقتی آقا محمد خان هم که حمله می‌کند به اینجا باز هم مردم اینجا آن خصلت مهمان نوازی خودشان را داشتند. با این حال کرمان تقریباً در حوزه اقامتی جزء استان‌هایی است که کمترین مراکز اقامتی را دارد (با اینکه شما هفت اثر ثبت شده جهانی دارید ولی در کرمان فقط یک هتل ۵ ستاره دارید) خب اگر شما بخواهید اینجا را به عنوان مقصد گردشگری معرفی کنید حتماً باید امکانات اقامتی- پذیرایی برایش تدارک ببینید. لذا به این نتیجه رسیدیم که اگر اینجا را احیا کنیم هیچ رقیبی نخواهیم داشت. یعنی یک بازار تک خواهیم بود و منحصربفرد که وقتی توریست می‌خواهد بیاید کرمان بداند یک فضای اینجوری هست و حتماً برای اقامت اینجا را انتخاب می‌کند و لذا ما در حوزه مزیت رقابتی‌مان اصلاً رقیبی نخواهیم داشت. انشاالله از درآمد اینجا بتوانیم سه الی چهار کاروانسرای دیگر را هم دوباره احیا کنیم. البته ما اینجا خدمات می‌دهیم با بالاترین استانداردها و کیفیت خدمات برتر گردشگری. این‌ها باعث می‌شود که بتوان این هتل را به عنوان یک نقطه‌ای که می‌شود به آن اتکا کرد، به بهره‌برداری رساند. 
از طرفی ما وقتی می‌خواهید بیایید یک جایی را سرمایه‌گذاری کنید برای احداث هتل، این مجموعه چون ساختارش هست کانسپتش هست، جلوتر خواهید بود. درست است که اینجا بیش از ۱۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کردیم برای احیا و راه‌اندازی مجموعه ولی اگر می‌خواستیم یک هتل پنج ستاره بسازیم، باید ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری می‌کردیم در صورتیکه اینجا مشتری‌اش خیلی بیشتراست. بیشتر جذابیت دارد. گذشته از این ما یک مسئولیت اجتماعی داریم، یک بخش از درآمدهای گروه مالی گردشگری برای احیا و مرمت داشته‌های فرهنگی‌مان مصرف می‌شود لذا صرف‌نظر از اینکه این به عنوان یک مجموعه اقتصادی می‌تواند برای ما مهم باشد اصل موضوع این است که تلاش کردیم بتوانیم اینجا را احیا کنیم حفظ کنیم برای نسل‌های آینده‌مان. اینجا به نظر به عنوان یک میراث بشری فقط متعلق به کرمانی‌ها و همچنین متعلق به ایرانی‌ها هم نیست متعلق به قلمرو فرهنگی ایران و متعلق به کل دنیاست. لذا ما در راستای حفظ هویت فرهنگی خودمان حفظ میراث خودمان، حفظ داشته‌ها و تبدیل داشته‌هایمان به دارایی عمل کردیم یعنی محصولی که الان اینجا تولید می‌شود خدمات گردشگری است و این می‌تواند اشتغال‌زا باشد می‌تواند درآمدزا باشد و احساس خوبی هم به مردم اینجا بدهد بالاخره می‌گویند میراث فرهنگی دارد از بین می‌رود؛ یکی آمد عاشق این مرز و بوم بود، همت به خرج داد و اینجا را مرمت و بازسازی کرد. (این هم از منظر هویت ملی و مردم‌شناسی). 
در مسیر اجرای پروژه با دستگاه‌های مختلف به مشکل و مانعی برخورد کرده‌اید؟ 
قاعدتاً یک الزاماتی وجود دارد که حتماً باید تحت نظارت مشاورین باستان‌شناسی میراث فرهنگی کشور احیا شود یعنی حتی برای تک تک کاشی‌ها و آجرها حتماً باید مشاور تأیید می‌کرد برای همین بیش از چهار سال مرمت و احیای اینجا طول کشید به خاطر اینکه بتوانیم حداکثر ممکن این‌جا را با تمام ویژگی‌های اولیه‌اش احیا کنیم؛ برای اینکه اگر یک کاشی پریده بود بتوانیم این کاشی را سرجای خودش تعبیه کنیم یا مشابهش را سفارش بدهیم بسازند که این ساختار حفظ شود. لذا یکی از علل طولانی بودنش به خاطر این بحث‌هایی بود که باید استانداردها را رعایت می‌کردیم. خب قاعدتاً در ساخت و ساز احیا و مرمت